Kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri (KOS) iqtisadiyyatın əsas aparıcı qüvvələrindən biridir və onların maliyyə hesabatlarının dəqiq, şəffaf və beynəlxalq tələblərə uyğun şəkildə aparılması həm daxili idarəetmə, həm də xarici tərəfdaşlarla əməkdaşlıq baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

KOS-lar üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması – IFRS for SMEs (International Financial Reporting Standards for Small and Medium-sized Entities) – adlanan sadələşdirilmiş beynəlxalq standartlar toplusuna uyğun həyata keçirilir.

IFRS for SMEs nədir?
IFRS for SMEs — Beynəlxalq Mühasibat Standartları Şurası (IASB) tərəfindən hazırlanmış və kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri üçün nəzərdə tutulmuş sadələşdirilmiş maliyyə hesabatı standartları sistemidir. Bu standartlar tam IFRS-lə müqayisədə daha sadə, çevik və tətbiqi asan olmaqla, KOS-ların ehtiyaclarına uyğunlaşdırılıb.

KOS-ların bu standartlara uyğun mühasibat uçotu aparmasının məqsədi:

• Maliyyə hesabatlarının şəffaflığını və etibarlılığını artırmaq
• Beynəlxalq bazarlara çıxışı asanlaşdırmaq və investisiya cəlbediciliyini artırmaq
• Dövlət orqanları, banklar və digər maliyyə qurumları qarşısında hesabatlılığı gücləndirmək
• Risklərin daha effektiv idarə olunmasına şərait yaratmaq

IFRS for SMEs-in əsas üstünlükləri:

• Sadələşdirilmiş yanaşma: Tam IFRS-lə müqayisədə daha az texniki və hesablama yükü
• Qısaldılmış açıqlama tələbləri: Hesabatların həcmi və detallar sadələşdirilmişdir
• Uyğunluq və çeviklik: Müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərən KOS-lar üçün əlverişli format
• Maliyə və resurslara qənaət: Uçot və hesabat prosesləri daha sürətli və az xərclə aparılır
• İllik yeniləmələrə ehtiyac yoxdur: IFRS for SMEs uzunmüddətli sabit standart kimi tətbiq olunur (müqayisədə tam IFRS daim yenilənir)

Maliyyə Hesabatlarının əsas elementləri (KOS üçün):

• Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat (Balance Sheet)
• Mənfəət və ya zərər haqqında hesabat (Income Statement)
• Kapitalda dəyişikliklər hesabatı
• Pul vəsaitlərinin hərəkəti hesabatı
• Açıqlamalar (notes) – sadələşdirilmiş formada

Azərbaycan qanunvericiliyində tətbiqi:
Azərbaycan Respublikasının “Mühasibat uçotu haqqında” Qanununa əsasən:

• Kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarının Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün versiyası (IFRS for SMEs)” əsasında hesabatlarını tərtib edirlər.
• Bu, xüsusilə beynəlxalq tərəfdaşlarla işləyən, xarici investisiya axtaran və ya kreditlərə müraciət edən KOS-lar üçün tövsiyə olunur.

Tənzimləyici orqanlar IFRS for SMEs-i tətbiq edən şirkətləri pozitiv yanaşma və şəffaflıq baxımından təşviq edirlər.

Uçotun qurulması və tətbiq mərhələləri:

• Mövcud sistemin qiymətləndirilməsi və IFRS for SMEs-ə uyğunlaşdırılması
• Uçot siyasətinin hazırlanması
• Maliyyə məlumatlarının uyğun formatda yenidən işlənməsi
• Təlim və kadr hazırlığı
• İllik maliyyə hesabatlarının hazırlanması və zərurət olduqda audit

Nəticə və tövsiyə
KOS-lar üçün MHBS-nin tətbiqi sadəcə uçotun beynəlxalq formatda aparılması deyil, eyni zamanda şirkətin etibarlı, şəffaf və inkişaf yönümlü fəaliyyət göstərməsinin göstəricisidir. Bu yanaşma həm daxili idarəetməni möhkəmləndirir, həm də xarici müştəri və investorların etimadını qazanmağa kömək edir.

Tövsiyə olunur ki, KOS-lar IFRS for SMEs tətbiqinə keçid prosesində peşəkar mühasibat və maliyyə məsləhətçilərinin dəstəyindən istifadə etsinlər.